Xuất bản cần được phát triển thành ngành công nghiệp văn hóa có giá trị gia tăng cao

2025-08-26 20:32:38

Cách đây hơn 20 năm, Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/3/2004 của Ban Bí thư được ban hành như một lời hiệu triệu mạnh mẽ đối với toàn ngành xuất bản, khẳng định vai trò đặc biệt của sách, của hoạt động xuất bản trong sự nghiệp phát triển văn hóa, giáo dục và tư tưởng của Đảng, Nhà nước.

Chiều 26/8/2025, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương phối hợp với Bộ VH-TT&DL, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức hội nghị tổng kết 20 năm thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW ngày 25/3/2004 của Ban Bí thư về Nâng cao chất lượng toàn diện của hoạt động xuất bản”.

NGÀNH XUẤT BẢN TRƯỚC YÊU CẦU ĐỔI MỚI TOÀN DIỆN TRONG KỶ NGUYÊN SỐ

PGS. TS. Phạm Minh Tuấn, Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam, Phó Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản nhấn mạnh rằng trong vòng hai mươi năm qua, hoạt động xuất bản ở Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả nổi bật. Sự ra đời của Luật Xuất bản năm 2012 cùng các văn bản hướng dẫn thi hành đã tạo nên khung pháp lý cơ bản, đồng thời các nghị quyết, chỉ thị của Đảng tiếp tục đề cao vai trò của xuất bản trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Tuy vậy, thực tiễn cho thấy hệ thống pháp luật hiện hành vẫn còn bất cập: một số quy định chồng chéo, thiếu tính cập nhật, chưa đáp ứng kịp với xu thế chuyển đổi số. Cơ chế hỗ trợ dành cho các xuất bản phẩm phục vụ nhiệm vụ chính trị, đặc biệt là sách lý luận và khoa học, còn nhiều hạn chế.

Trong bối cảnh cách mạng công nghiệp lần thứ tư, ngành xuất bản đứng trước yêu cầu phải đổi mới toàn diện cả về nội dung lẫn phương thức hoạt động. Sự phát triển nhanh chóng của xuất bản số, sách nói và các nền tảng trực tuyến đòi hỏi một khung pháp lý phù hợp hơn cùng với cách thức quản lý hiện đại, linh hoạt. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Luật Xuất bản 2012 trở thành yêu cầu cấp thiết, cần làm rõ phạm vi điều chỉnh đối với xuất bản điện tử, bản quyền số và hợp tác xuất bản xuyên biên giới. Song song với đó là việc xây dựng chiến lược phát triển ngành đến năm 2035, tầm nhìn đến 2045, với định hướng phát triển mô hình kép: các nhà xuất bản thực hiện nhiệm vụ chính trị bên cạnh những tập đoàn xuất bản – truyền thông có năng lực cạnh tranh quốc tế.

Cùng với khung pháp lý, cần thiết phải ban hành chính sách phân loại theo từng loại hình xuất bản, đồng thời thành lập Quỹ hỗ trợ xuất bản và dịch thuật nhằm thúc đẩy xã hội hóa có kiểm soát, đảm bảo chất lượng nội dung, hạn chế tình trạng thương mại hóa. Chuyển đổi số phải trở thành trọng tâm, gắn liền với việc xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia, hệ thống thư viện số, nền tảng phát hành hiện đại, và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành. 

PHÁT TRIỂN NGÀNH XUẤT BẢN LÀ ĐẦU TƯ CHO TRÍ TUỆ

Theo Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, cùng với “bộ tứ trụ cột” đóng vai trò động lực thúc đẩy đất nước phát triển trong kỷ nguyên mới, Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát động phong trào học tập suốt đời, nhằm lan tỏa tinh thần đổi mới, sáng tạo, nâng cao nhận thức và trách nhiệm trong toàn xã hội.

Để đồng hành cùng toàn Đảng, toàn dân, toàn quân và cả hệ thống chính trị đưa đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới, ngành xuất bản Việt Nam cần tập trung vào ba định hướng cơ bản: (1) xây dựng nền xuất bản chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; (2) thúc đẩy đổi mới, sáng tạo và hội nhập quốc tế; (3) góp phần nâng cao văn hóa đọc, bồi đắp hệ tri thức Việt, khẳng định và phát huy các giá trị, phẩm chất của con người Việt Nam.

Trong định hướng này, xuất bản phải đổi mới cả tư duy lẫn phương thức hoạt động, dựa trên giá trị cốt lõi là cung cấp tri thức và nuôi dưỡng tâm hồn. Ngành xuất bản cần phát triển thành một bộ phận quan trọng của công nghiệp văn hóa, lấy sáng tạo làm nền tảng.

Phát biểu tại hội nghị, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nhấn mạnh rằng các sản phẩm xuất bản phải trở thành trung tâm lan tỏa tri thức khoa học, phục vụ nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội. Đồng thời, hoạt động hợp tác, trao đổi và giao lưu quốc tế về xuất bản cần được triển khai thường xuyên, liên tục.

Ông Nguyễn Trọng Nghĩa cũng cho biết, trong bối cảnh sắp tới khi chính quyền được tổ chức theo mô hình hai cấp, nhiệm vụ quan trọng là phục vụ nhân dân tốt hơn. Theo đó, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương sẽ nghiên cứu việc phát triển văn hóa cơ sở tại cấp xã, phường, đặc khu, trong đó có chủ trương xây dựng hệ thống tủ sách phục vụ nhu cầu đọc và tiếp cận tri thức của người dân.

Uỷ viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa phát biểu tại hội nghị. Ảnh Phương Thoa

PGS. TS. Bùi Hoài Sơn, đại biểu Quốc hội chuyên trách tại Ủy ban Văn hóa và Xã hội, cho rằng bước sang giai đoạn phát triển mới – với yêu cầu xây dựng nền kinh tế tri thức, phát triển công nghiệp văn hóa, đẩy mạnh hội nhập quốc tế và thực hiện chuyển đổi số toàn diện – cần có cách nhìn nhận mới về vị trí và vai trò của xuất bản.

Theo PGS. TS. Bùi Hoài Sơn, xuất bản không chỉ là công cụ truyền tải tư tưởng hay một lĩnh vực mang tính hành chính – sự nghiệp, mà phải được định hướng trở thành một ngành công nghiệp văn hóa quan trọng, có giá trị gia tăng cao, có sức ảnh hưởng rộng rãi trong đời sống và đóng góp thiết thực cho sự phát triển kinh tế – xã hội. Việc phát triển xuất bản như một ngành công nghiệp văn hóa không đồng nghĩa với thương mại hóa tri thức, mà là khai thác tối đa tiềm năng sáng tạo, ứng dụng công nghệ tiên tiến, kết nối với các lĩnh vực nghệ thuật, giải trí, giáo dục, đồng thời đưa sách Việt Nam từng bước vươn ra thế giới.

Ông Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh, ngành xuất bản đang ở thời điểm bản lề: hoặc tiếp tục vận hành theo lối cũ, coi làm sách như một nhiệm vụ hành chính, thiếu đột phá về văn hóa – kinh tế; hoặc mạnh dạn đổi mới tư duy, cải cách thể chế, đầu tư bài bản cho công nghệ và nguồn nhân lực, để xây dựng xuất bản thành một trong những trụ cột của công nghiệp văn hóa hiện đại, đồng thời là khoản đầu tư dài hạn cho tương lai trí tuệ của dân tộc.

Phát biểu kết luận hội nghị, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương Phan Xuân Thủy đã khẳng định những kết quả đạt được, chỉ ra các hạn chế còn tồn tại và đề xuất những nhiệm vụ trọng tâm nhằm thúc đẩy ngành xuất bản phát triển mạnh mẽ trong giai đoạn tới.

Ông Phan Xuân Thủy bày tỏ tin tưởng rằng, với truyền thống vẻ vang, tinh thần đoàn kết cùng sự đổi mới, sáng tạo, ngành xuất bản Việt Nam sẽ tiếp tục khẳng định vai trò là ngành công nghiệp văn hóa mũi nhọn, đóng góp tích cực vào sự nghiệp đổi mới, hội nhập và xây dựng đất nước.  

Nguồn: VOV