Giải thưởng Sách quốc gia năm nay được đánh giá thu hút nhiều đầu sách hơn so với năm 2020: Đã có 47 nhà xuất bản trong cả nước tham gia với 365 cuốn sách (tăng 3 cuốn sách) cho 284 tên sách (nhiều hơn 29 tên sách so với năm 2020). 

Ông Hoàng Phong Hà, Phó Chủ tịch thường trực Hội Xuất bản Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng chung khảo giải thưởng cho biết, Ban tổ chức thành lập 5 tiểu ban chuyên ngành với sự tham gia của hơn 70 nhà khoa học, chuyên gia nghiên cứu đầu ngành ở các lĩnh vực: sách chính trị, kinh tế; sách khoa học tự nhiên và công nghệ; sách khoa học xã hội và nhân văn; sách văn hóa, văn học và nghệ thuật; sách thiếu nhi. 

Ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành cho biết, năm nay, Hội đồng đã mời thêm một số nhà khoa học đầu ngành trong các lĩnh vực khoa học công nghệ ở Việt Nam, thí dụ như GS.TS Hồ Tú Bảo, một trong những người đầu ngành ở lĩnh vực chuyển đổi số, ứng dụng AI, hay PGS, TS Đặng Thanh Tùng, Viện trưởng Viện công nghệ của Đại học Bách Khoa, hiện nay là Phó Giám đốc của Đại học Bách Khoa, cũng là một chuyên gia đầu ngành. “Chúng tôi đã bổ sung thêm rất nhiều để có sự kế thừa dần dần, với một lớp các bác, anh chị có kinh nghiệm chấm giải, cùng một lớp các anh chị làm quen dần để công tác chấm giải tốt hơn qua từng năm” - ông Nguyễn Nguyên nói. Theo ông, đây là nỗ lực của Ban tổ chức để tiếp tục nâng cao chất lượng giải thưởng.

25 cuốn sách, bộ sách được trao giải năm nay được Hội đồng đánh giá là giàu tính sáng tạo, tinh thần nhân văn sâu sắc hoặc những công trình nghiên cứu khoa học công phu, có giá trị khoa học, xã hội và thực tiễn cao. 

Ban tổ chức cũng cho biết, năm nay số lượng sách dịch được xuất bản tăng cao, đặc biệt là sách tái bản. Ông Nguyễn Nguyên phân tích, do dịch Covid-19, việc đầu tư để tổ chức xuất bản sách, kể cả sách mới cũng như sách sáng tác trong nước không nhiều, vì hạn chế về nhiều mặt. Đặc biệt là các nhà xuất bản gặp nhiều khó khăn, có thể tác giả vẫn có nhiều tác phẩm mới, nhưng các nhà xuất bản chưa đủ nguồn lực để xuất bản trong điều kiện Covid-19 hoặc chưa nắm bắt được thị trường. Chính vì thế, trong năm nay, số lượng đầu sách có sự sụt giảm và số lượng sách dịch, đặc biệt là sách dịch tái bản, tăng lên.

“Tình trạng sách dịch tăng qua mỗi năm này cũng cho thấy trong công tác quản lý cần phải có sự động viên cho đội ngũ sáng tác, đặc biệt là đội ngũ sáng tác trong nước” - ông Nguyễn Nguyên chia sẻ.

Tuy nhiên, một trong những điểm sáng trong công tác chấm giải năm nay, theo Cục trưởng Cục Xuất bản nhận định, là sự tăng trưởng của các tác giả trong nước ở lĩnh vực văn học thiếu nhi. Những cuốn sách được giải cao trong năm nay hầu hết đều của các tác giả trong nước. Có những cuốn sách không chỉ in trong nước mà còn được nhiều nhà xuất bản nước ngoài mua bản quyền dịch và phát hành. Đây cũng là nét mới cần lan tỏa của giải thưởng Sách quốc gia năm nay.

Một trong những nhiệm vụ không kém phần quan trọng của Ban tổ chức là lan tỏa, tiếp tục những giá trị của các cuốn sách, bộ sách sau khi trao giải.

Ông Nguyễn Nguyên cho biết, Ban tổ chức đã có kế hoạch tiếp tục lan tỏa giá trị của những cuốn sách đoạt giải, để những giá trị đó tiếp tục đi sâu vào đời sống xã hội. Đầu tiên là tiếp tục tuyên truyền sâu rộng về các cuốn sách được giải, phân tích sâu hơn về chất lượng nội dung của cuốn sách, đồng thời cũng tôn vinh các tác giả. Thứ hai là tổ chức các hoạt động triển lãm, thí dụ, ngay tại TP Hồ Chí Minh sẽ có một triển lãm tại Đường sách thành phố, giới thiệu những cuốn sách được giải thưởng lần thứ tư kết hợp với các cuốn sách được giải của 3 lần trước.

Thứ ba là kết hợp với các hệ thống thư viện để đông đảo bạn đọc tiếp cận được với sách. Ngay sau khi trao giải, Ban tổ chức kết hợp chặt chẽ với Vụ Thư viện (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch), Thư viện Quốc gia cùng với hệ thống thư viện cả nước, tuyên truyền để các độc giả trong cả nước có cơ hội tiếp những cuốn sách được giải. Cục trưởng Nguyễn Nguyên cho biết, thực tế, sách đoạt giải có một số bộ sách không thể mua được, vì là sách đặt hàng, chỉ được phát đến đúng đối tượng. Nhưng có nhiều cuốn sách có giá trị cao và cũng rất đắt, cho nên nhiều bạn đọc không thể dễ dàng mua. 

Bên cạnh đó, Ban tổ chức cũng tiếp tục thực hiện các cuộc tọa đàm chuyên đề về các cuốn sách được giải, đồng hành với việc hoàn thiện hơn các quy chế chấm giải, cũng như động viên đội ngũ sáng tác hướng vào các nội dung hiện nay đang rất cần thiết.

Ông Nguyễn Nguyên cũng bày tỏ: “Thí dụ trong mùa giải năm nay, chúng tôi đang mong muốn có những cuốn sách được giải về khoa học - công nghệ, đặc biệt là liên quan đến một trong những nhiệm vụ chính trị mà chúng ta đang thực hiện, đó là chuyển đổi số”. 

Sách văn học qua nhiều mùa giải không có giải A cũng là trăn trở của Ban tổ chức. Năm nay, lại tiếp tục không có giải A. Chính vì thế, mong muốn của Ban tổ chức là có những tác phẩm văn học có giá trị cao để tuyên truyền, lan tỏa. Bởi vì sách văn học chỉ chiếm 5% thôi, nhưng ý nghĩa và tác động xã hội lại rất rõ.